Sezimaw | Díjitus y Sínbolus | Sistema di Unidadis Xastadari | Unidadis Fundamentays | Prefiksus | Unidadis di Tenpu | Unidadis Derivadas | Otras Unidadis | Frasoyns | Iskalas | Kalendaryu | Kawkuladora | Agòra | Português | English

Kalendaryu Sezimaw

U kalendaryu sezimaw è un kalendaryu solar perpètwu, ki teyn trimèstris simétrikus y igways, kada trimèstri kontendu 4 + 5 + 4 semanas, y ki komèsa todus us mezis na sigunda; È a versawn sezimaw du Kalendaryu Simetria 454;

U Kalendaryu

Oji è u dia sezimaw 31/14/213.212, nu kalendaryu ISO, dia 18/10/2024

31 di otubru di 213.212

(treseys y un) di otubru di (dunifi y nòvi arda, dunifi y oytu)

U kalendaryu mostradu asima, desi anu, mòstra komu, pra kada mez, kada dia kay senpre nu mesmu dia da semana, intawn nuwn è presizu neyn adiviỹar neyn ter dúvida pra si saber kwaw è u dia da semana, kwaw è a semana nu mez, ja ki isu nunka muda di anu pra anu;

Pra kada trimèstri, u dia 30 (treseys, desimaw 18) du mez sentraw du trimèstri, feverero, mayu, agostu o novenbru, marka u meyu du trimèstri;

Toda data teyn sew númeru di òrden fiksu pra semana dentru du mez, a semana dentru du trimèstri, a semana dentru du anu, u dia dentru du mez y da semana, u dia dentru du trimèstri, u dia dentru du anu;

Kada mez termina o nu dia 44 (kwatruseys y kwatru, desimaw 28), as 55:55:55, o nu dia 55 (kinseys y sinko, desimaw 35), tanbeyn as 55:55:55;

U modelu asima tanbeyn mòstra us eventus astronômikus das mudansas das estasoyns y das fazis da lua pru Emisfèryu Suw; U modelu tanbeyn teyn un degrade suavi nas koris fluindu di uma estasawn pra otra,  verawn ,  otonu ,  invèrnu ,  primavèra  y  verawn  di novu; Isu foy feytu pela beleza das koris, y tanbeyn pra mostrar ki u kalendaryu demonstra nawn sò u siklu da rotasawn da Tèrra aw redòr du Sòw, mays tanbeyn u siklu da Lua aw redòr da Tèrra, mudandu máys o menus a kada semana, ja ki uma lunasawn è un poku máys du ki 44 dias, o 4 semanas: ~ 45‍󱹮‍310‍󱹭‍335 dias;

Époka

A époka du kalendaryu sezimaw foy eskolyida pra akomodar u Kalendaryu Olosenu, mays ku ajusti sezimaw di ki, aw invèz di somar 114‍󱹭‍144 (nifi y dèys arda, nifi kwatruseys y kwatru, desimaw 10.000) aw númeru du anu atuaw nu kalendaryu ISO, o mesmu u sezimaw 100‍󱹭‍000 (nifi arda, desimaw 7776), si soma 200‍󱹭‍000 (dunifi arda, desimaw 15.552), asin kobrindu todu u periwdu di tenpu analizadu pur resentis deskobèrtas arkeolójikas sobri a Istòrya da Umanidadi, komu u sityu arkeolójiku di Göbekli Tepe, dandu a esis pontus nu tenpu númerus di anu pozitivus: aprosimadamenti du anu 44‍󱹭‍000 (kwatruseys y kwatru arda, ISO -9504, 11,454 AP) atè u anu 55‍󱹭‍000 (kinseys y sinku arda, ISO -7993, 9943 AP);

Èsa desizawn tanbeyn teyn u efeito di, prus númerus di anu da èra atuaw, fazer kun ki us númerus di anu sezimays teỹam sêys díjitus;

Asin, a data sezimaw di 200‍󱹭‍001-01-01 è a data ISO 0001-01-01, a data sezimaw 000‍󱹭‍001-01-01 è a ISO −15,551-01-04, y a data sezimaw 000‍󱹭‍000-01-01 è a ISO −15,552-01-06, todas èlas kaindu numa sigunda;

Règra dus Anus Bisestus

U kalendaryu sezimaw è un kalendaryu di semana interkalar, u ki siginifika dizer ki, di akordu kwa règra dus anus bisestus (o iterkalaris, o di ajusti), uma semana konplèta è akresentada nu finaw du úwtimu mez du anu, pra manter u kalendaryu sinkronizadu ku siklu solar;

Anus komuns, nawn bisestus, teyn 124 (nifi dozi y kwatru, desimaw 52) semanas, isu sawn 1404 (arda kwatrunifi y kwatru, desimaw 364) dias, y us anus bisestus adisionam uma semana nu mez di dezenbru, fazendu esis anus teren 125 (nifi dozi y sinku, desimaw 53) semanas, 1415 (arda kwatrunifi y onzi, desimaw 371) dias;

Un anu è bisestu si a siginti espresawn for verdadera:

|(124 × (anu − 200‍󱹭‍000)) + 402| mód 1205 < 124

u módulu (rèstu) du valor abisolutu di nifi dozi y kwatru muwtiplikadu pelu númeru du anu menus dunifi arda, máys kwatrunifi y doys, divididu pur arda dunifi y sinku, for menòr du ki nifi dozi y kwatru

Èsa règra kria 124 anus bisestus in kada siklu di 1205 anus, y esis 124 anus bisestus si distribuen in intervalus in grupus di o 10 + 10 + 5 = 25 anus o 10 + 5 = 15 anus, ki pur sua vez si agrupam di fòrma simétrika in subisiklus di 25 + 15 + 25 = 113 anus o subisiklus di 25 + 25 + 15 + 25 + 25 = 211 anus; esis subisiklus intawn si repèten nun padrawn di 113 + 211 + 113 + 211 + 113 = 1205 anus; u siklu konplètu di 1205 anus kun intervalus dus anus bisestus fika asin:

10 + 10 + 5 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5
10 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5
10 + 10 + 5 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5
10 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5
10 + 10 + 5 + 10 + 5 + 10 + 10 + 5

O, mostrandu us anus komuns komu • y us anus bisestus komu |, komu us anus si distribuen aw longu di todu u siklu:

••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••

••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••

••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••

••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••

••|••◦••|••◦••|••
••|••◦••|••
••|••◦••|••◦••|••

Kun 124 semanas interkalaris nu siklu, y 124 semanas nun anu komun, u siklu fiksadu teyn ezatamenti 1210 (arda dunifi y sêys, desimaw 294) anus komuns, y u intervalu mèdyu entri as semanas interkalaris è di ezatameti 1210 semanas.

A durasawn mèdya du anu nu kalendaryu sezimaw è di 1405 155⁄1205 dias = 1405‍󱹮‍124‍󱹭‍201 dias + 551⁄1205 agrimas = 1405 dias, 12:42:01 + 551⁄1205 agrimas; Esi periwdu è intensionawmente máys kurtu du ki u anu nòrti-ekinosiaw mèdyu (u intervalu mèdyu entri u Ekinòsyu di Marsu di kada anu) di aprosimadamenti 1405‍󱹮‍124‍󱹭‍203 dias, garantindu asin, in esensya, un aliỹamentu kwa presesawn dus ekinòsyus pur máys di 30 (treseys, 18) ardenyus futurus (ardenyu è un periwdu di arda anus, desimaw 216).

Grasas aw arranju simétriku dus anus bisestus, u pontu mèdyu pru ekinòsyu di marsu kay senpri nu meyu du siklu nu primeru anu di kada siklu di 1205 anus. Èsa karakiterístika sinplifika avaliasoyns di perfórmansi astronômikas.

Uzandu u siklu interkalar diskritu asima, na èra atuaw, a data mèdya pru Ekinòsyu di Marsu kay pèrtu du dia 30 di marsu; sayba máys sobri a durasawn y presesawn das estasoyns aw longu du kalendaryu na pájina The Lengths of the Seasons (on Earth);

Anu Novu

Nus anus bisestus (a kada sêys anus na mayoria das vezis) u anu termina nu dia 55 di dezenbru, as 55:55:55;

Kréditus

Todus us kréditus pela peskiza astronômika y matemátika, y pelu projètu du kalendaryu, vay pru Dr. Irv Bromberg da Universidadi di Torontu, nu Kanadá; A mayòr parti du testu akí tanbeyn è orijinawmenti deli;

Mew papèw foy tantu di tradutor kwanti di adapitadur du trabalyu deli a bazi sezimaw, y adisyonar a Époka Olosena Sezimaw; a idèya di distribuir us anus bisestus in intervalus di sêys anus è toda deli :);