Sezimaw | Díjitus y Sínbolus | Sistema di Unidadis Xastadari | Unidadis Fundamentays | Prefiksus | Unidadis di Tenpu | Unidadis Derivadas | Otras Unidadis | Frasoyns | Iskalas | Kawkuladora | Agòra | Português | English
Xastadari
Unidadis di Medida Sezimays
Xastadari è un sistema di unidadis di medida coerente in bazi sezimaw (bazi sêys);
Sua nomenklatura è derivada du sânskritu, aw invès di latin, gregu o inglez;
Suas unidadis sawn istabelesidas si aplikandu análizi dimensyonaw sobri:
𝙌 = 𝗧a·𝗟b·𝗠c·𝗜d·𝚹𝑒·𝗡f·𝗝g·𝜶h·𝝎i
- a durasawn padronizada di un dia terrèstri pra dimensawn di tenpu 𝗧;
- a gravidadi mèdya du planeta Tèrra (𝗧−2·𝗟) pra dimensawn di konprimentu 𝗟;
- a densidadi (𝗟−3·𝗠) y u kalor ispesífiku (𝗧−2·𝗟2·𝚹−1) da agwa dosi, a tenperatura definida di 2513 Xgtkdunifi kinseys y un y meyu xamagatikas, desimaw 103,5, S.I. 293,15 K (110 °Snifi y sêys graws sezimays, desimaw 42 / 20 °C / 68 °F), pra dimensawn di massa 𝗠 y pra dimensawn di tenperatura abisoluta 𝚹, respekitivamenti;
- a karga elementar (𝗧·𝗜) y a inpedansya karakiterístika du vaku (𝗧−3·𝗟2·𝗠·𝗜−2) pra dimensawn di korrenti elétrika 𝗜;
- a kwantidadi di molékulas di agwa in 30 drvtreseys dravyas, desimaw 18 (313 g, 11 oz) di agwa 𝘕jal (𝗡−1) pra dimensawn di kwantidadi di matèrya 𝗡;
- a efisiensya luminòza da radiasawn persebida pelu olyu umanu (𝗧3·𝗟−2·𝗠−1·𝗝) pra dimensawn di intensidadi luminòza 𝗝;
- a razawn entri un arko di konprimentu x di un sírkulu unitaryu y a sirkunferensya konplèta du sírkulu unitaryu, pru fator di ângulu planu 𝜶;
- a relasawn entri uma medida di arya superfisiaw di uma isfèra unitarya x y a arya superfisiaw totaw da isfèra unitarya, pru fator di ângulu sólidu 𝝎;
U sínbolu di kada unidadi teyn senpri sòmenti treys letras, seyn kontar kwawkèr prefiksu;
Us nomis das unidadis uzam uma versawn romanizada sinplifikada, y as vezis inkurtada, da palavra iskolyida in sânskritu, ki na orijen uza a iskrita devanágari;
A sinplifikasawn y adapitasawn sègi as segintis diretrizis:
- nuwn è feyta neỹuma distinsawn kwantu a aspirasawn o retrofleksawn das konsoantis: त ‹t› थ ‹th› ट ‹ṭ› ठ ‹ṭh› fikam sòmenti ‹t›, द ‹d› ध ‹dh› ड ‹ḍ› ढ ‹ḍh› sò ‹d› etc.;
- च ‹c› y छ ‹ch› sawn iskritas ‹ch›, ज ‹j› y झ ‹jh› sò ‹j›, ञ ‹ñ› è sòmenti ‹n›, श ‹ś› y ष ‹ṣ› sawn escritas ‹x›; ‹ch› in brazileru, nus nomis das unidadis, si eskèvi ‹x›;
- nuwn si distingi a durasawn das vogays: अ ‹a› y आ ‹ā› sawn eskritas sò ‹a› etc.;
- enkontrus konsonantays in inisyu di sílaba, ki nuwn sejam uma konsoanti + R o Y, sawn kebradus o si iginorandu a segunda konsoanti, asin क्षे ‹kṣe› è eskritu sò ‹ke›, त्व ‹tva› è ‹ta› etc., o si inserindu a prósima vogaw entri as konsoantis: ग्नि ‹gni› è ‹gini›, pur ezenplu;
- konsoantis dobradas sawn eskritas uma únika vez;
Us sínbolus di treys letras pra kada unidadi veyn da abreviatura da romanizasawn sinplifikada du nomi da unidadi, di akordo kwas segintis règras:
- si u nomi da unidadi teyn treys o máys sílabas, u sínbolu da unidadi è feytu da primera letra di kada uma das treys primeras sílabas: anuga = ang, mandala = mdl, agrima = agm, antaran = atr, upari = upr, parivartana = prv, darayata = dry etc.;
- us sons konsonantays eskritus kus dígrafus ch y sh (in brazileru, x), kwandu uzadus nus sínbolus, sawn eskritos sinplismenti c y x: varxa (varcha) = vrc, xarama (sharama) = xrm, xakiti (shakiti) = xkt;
- si u nomi da unidadi teyn menus di treys sílabas, y ezisti pelu menus un inkontru konsonantaw in uma das sílabas ki seja konsoanti + R, u sínbolu è a primera letra di kada sílaba, máys u R: ketra = ktr, dravya = drv; si u inkontru konsonantaw è konsoanti + Y, è u Y ki è mantidu: kirya = kry;
- di rèstu, u sínbolu è definidu komu as primeras treys letras du nomi da unidadi, konsiderandu senpri ch = c y sh = x: pada = pad, uta = uta, poxa = pox, bala = bal, duli = dul etc.